پاییز، با مزاج سرد و خشک خود، برای افراد تندرست و همچنین افراد با مزاج گرم و تر، مناسب‌تر است ولی برای سالمندان و افرادی با مزاج یا سوءمزاج سرد و خشک، مناسب نیست و می‌تواند موجب تشدید علایم و بروز برخی بیماری‌ها به‌ویژه بیماری‌های سرد و خشک گردد.
برای‌اینکه در فصل پاییز عموم مردم به‌ویژه افراد سالمند و افرادی که سوءمزاج یا مزاج سرد و خشک دارند آسیب کمتری ببینند و یا دچار بیماری‌هایی مانند برخی اختلالات گوارش، اگزما، خشکی پوست و شوره‌سر، ورم‌لوزه، درد مفاصل، برخی تب‌ها، بزرگی طحال، دردهای سیاتیک، بیماری‌های ریه چون تنگی‌نفس و سرفه، قولنج، کم‌خونی، وسواس و افسردگی و... در این فصل نشوند، بهتر است با رعایت تدابیر و پرهیزهای پاییزی از بروز این مشکلات و یا تشدید آن پیشگیری کنند.
از چه کارهایی پرهیزکنیم؟
- هوای بادی، باد پنکه و کولر و مانند آنها، موجب سردی و خشکی بدن و به‌ویژه مفاصل می‌شود و پرهیز از آنها، به‌ویژه در پیران و مبتلایان به بیماری‌های مفصلی چون آرتروز و روماتیسم، لازم است.
- در پزشکی پارسی، نزدیکی جنسی در ردیف ورزش‌های سخت شمرده‌شده چون طی آن، هم جسم آدمی در حرکت شدید است و هم روان و نفس او، که موجب ضعف قوا و بدن می‌شود. از سوی دیگر، در سیر رابطه جنسی، ماده منی دفع‌می‌شود که مجموعه این شرایط، موجب سردتر و خشک‌تر شدن بدن می‌شود. به‌همین‌خاطر در پزشکی پارسی، شاهد توصیه‌هایی به کاهش روابط جنسی در فصل پاییز هستیم.
- نوشیدن آب سرد و حمام‌کردن با آن، موجب سردترشدن بدن، کاهش حرارت غریزی و آسیب‌دیدن ریه‌ها می‌شود و همچنین با بستن منافذ پوستی، موجب کاهش تحلیل مواد زاید می‌گردد. پس روشن است که باید از این کار هم دوری‌کرد.
- دوری‌جستن از سرمای بامداد و شبانگاه و گرمای میانه روز، برای تندرستی پاییزی بسیارمهم است. برهمین‌پایه توصیه‌شده افراد از خوابیدن در مکان‌های سرد و روی زمین‌های سرد و مرطوب، جداً پرهیزکنند. همچنین بهتر است در زمان خواب، سر را با کلاه یا روسری نازکی بپوشانیم و تا جای ممکن، خود را از سرماخوردگی‌ها و نزله‌ها درامان‌بداریم. این توصیه، به‌ویژه برای کودکان و کسانی که زیاد سرمامی‌خورند، مهم‌تر است.
- توصیه به پرهیز از خوابیدن با معده پر و همچنین پرهیز از خواب روز، مخصوص پاییز نیست ولی در این فصل، اهمیت بیشتری می‌یابد که به‌خاطر شرایط مزاجی این فصل است. در پاییز باید از زیادخوابیدن و زیادبیداری‌کشیدن نیز دوری‌جست.
- باتوجه به سردی و خشکی مزاج پاییز، باید از حالات روحی و روانی چون خشم و اضطراب و استرس و اندوه نیز دوری‌نمود و درحداعتدال، موجبات شادی و سرور و دل‌شادی خود را فراهم‌آورد. شادی و امید و دل‌خوشی، طبیعت گرم‌وتر دارند و به تعدیل عوارض پاییزی، رشدونمو بهتر و دفع بیماری‌ها کمک‌می‌کنند.
- در فصل پاییز، از قی‌کردن نیز باید پرهیزکرد؛ زیرا قی، موجب تحریک مواد می‌شود ولی به‌خاطر غلظت مواد و غلبه سودا، طبیعت نمی‌تواند آنها را دفع‌نماید که موجب هیجان و فساد آن مواد و فاسدشدن اخلاط نیکوی بدن و درنهایت ایجاد تب می‌شود.
- در فصول سرد سال، باید از فصد و حجامت و هرکاری که خون را کم‌کند، دوری‌جست؛ چراکه در این فصول، خون‌سازی به‌خودی‌خود کاهش‌می‌یابد و اگر روش‌های خون‌گیری بدون ضرورت واقعی انجام‌شوند، موجب آسیب‌های سختی خواهندشد.
و همچنین توصیه به انجام موارد زیر:
- بوئیدن عطرها و گل‌های خوش‌بوی ملایم و مناسب مزاج
- حمام یک‌روز درمیان با آب نیم‌گرم و چرب‌کردن بدن با روغن بادام یا بنفشه بادام
- ورزش معتدل، با قدرتی بیشتر از تابستان
- پرهیز از غسل با آب‌سرد و نشستن در آب‌سرد
اگر توصیه‌های تندرستی پاییزی رعایت‌نشوند، ممکن است به چه بیماری‌های دچار شویم؟
- برخی تب‌ها
- اختلالات گوارشی
- دردهای مفصلی و سیاتیکی
- بزرگی طحال
- مشکلات ادراری
- بیماری‌های ریه چون سل، تنگی نفس و سرفه
- بیماری‌های روحی و روانی مانند افسردگی، اندوه، وسواس و جنون
- اگزما، خشکی پوست و شوره سر،
- ورم لوزه‌ها و آبله
- کم‌خونی
- و...
تهیه نسخه چاپی کتاب پاییز تندرستانه
اگر تدابیر فصل پاییز رعایت‌نشود، می‌تواند برای همه به‌ویژه افراد میان‌سال و افرادی که مزاج سردوخشک دارند، زیان‌بار باشد.
دکتر رضایی پور