نقش میوه های تابستانه در تندرستی از دیدگاه طب سنتی ایرانی

  • 31 مرداد 1401
  • (1925 مشاهده)
میوه های تابستانه

در اینجا با خواص و فواید، مصلح‌ها، هشدارها و موارد احتیاط برخی میوه‌های فصلی در تابستان به‌طور کامل آشنا خواهیدشد که با رعایت درست مصرف آنها، به راحتی از مواجه‌شدن با بیماری‌های تابستان پیشگیری خواهیدکرد.

آلبالو

آلبالو:

نام آلبالو در کتب مفرده‌شناسی، قراصیای ترش است. آلبالو هم جزو میوه‌هایی است که اگر ترش و نیم‌رس باشد، طبیعت آن سردوخشک است و اگر شیرین و رسیده شود، رو به گرمی و تری معتدل می‌رود و برای بیشتر افراد با انواع مزاج‌ها، به‌شرط رعایت تعادل در مصرف، سودمند است.

  • خواص و فواید:
  1. تقویت معده و کبد گرم
  2. کاهش تهوع و تلخی دهان ناشی‌از برگشت صفرا به معده
  3. کاهش سوزش‌ ادرار ناشی‌از حرارت و گرمی مزاج
  4. کاهش تشنگی و مقابله با گرمازدگی و رفع علائم آن
  5. بهبود پسوریازیس پوستی، به‌ویژه اگر التهاب و خارش زیاد داشته‌باشد
  6. کاهش فشارخون بالا درصورت مصرف آب آلبالوی تازه به‌جای آب یا چای، در روزهای گرم سال
  7. خاصیت ادرارآوری به‌ویژه در دم آلبالو و گیلاس
  • هشدارها و موارد احتیاط:

- بهتر است سردمزاجان، به‌ویژه دارندگان مزاج سردوخشک، در مصرف آلبالو به‌ویژه ترش آن، احتیاط بیشتری به‌خرج‌دهند. 
- خوردن آب آلبالو، به‌ویژه آلبالوی ترش، جزو موارد ممنوع برای بانوان بارداری است که در اوایل بارداری، دچار خونریزی و لکه‌بینی هستند. 
- بیماران کلیوی و افرادی که باید رژیم کم‌پتاسیم داشته‌باشند، حتماً در مصرف آلبالو احتیاط‌کنند.
- کسانی که ضعف گوارش، سوزش معده و ریفلاکس دارند هم باید از مصرف زیاد آلبالوی ترش بپرهیزند.
- نگهداری آلبالو و گیلاس در فریزر چندان درست نیست ولی مربّا و ترشی آنها خوب است.
- کرم‌های درون آلبالو و گیلاس مواد سمی تولیدنمی‌کنند و این میوه‌ها را می‌توان به‌راحتی مصرف‌کرد.

  • مصلح:

مصلح و بهبوددهنده خواص و مزاج آلبالو، عسل است.

هندوانه

هندوانه:

هندوانه طبیعت سردوتر دارد و مانند خربزه، باید بین دو وعده غذایی خورده‌شود که معده نه چندان پر باشد و نه خیلی خالی. هندوانه بومی ایران، «محبوبی» است که گرد و سبز پررنگ است و ماندگارتر است. دو نوع هندوانه گرد خط‌خطی و سبز بیضوی، آمریکایی هستند و هندوانه آناناسی، بومی آفریقاست.

  • خواص و فواید:
  1. مولد خون رقیق و بلغم شیرین. بنابراین برای کسانی که خون غلیظ دارند، مناسب است.
  2. کاهنده تشنگی و مقوی کبد گرم
  3. افزاینده ادرار و شوینده کلیه‌ها و مثانه
  4. کاهنده فشار خون به‌خاطر ادرارآوری و پتاسیم بالا
  • هشدارها و موارد احتیاط:

- زیاد‌ه‌روی در خوردن هندوانه، سبب ازدیاد سردی در بدن یا معده، ضعف گوارش، ضعف نیروی جنسی، درد مفاصل و... می‌شود.

  • مصلح‌ها:

در سردمزاجان، گلقند و عسل و در گرم‌مزاجان، سکنجبین

انگور

انگور:

در مطالعه‌ای در ایران، ۶۰۰نوع انگور شناخته‌شده که تفاوت رنگ آنها به‌خاطر مواد آنتوسیانینی متمرکز در پوست است که گاه به گوشت نیز نفوذکرده و رنگ آن را تغییرمی‌دهد. 
طبیعت انگور رسیده، گرم‌وتر است و هرچه شیرین‌تر باشد، گرمی آن بیشتر می‌شود. بهترین انگور، انگور رسیده، نازک‌پوست و شیرین، با هسته‌های کوچک است. 

  • خواص و فواید:
  1. مقوی عمومی بدن، خون‌ساز و توان‌افزا
  2. صاف‌کننده خون و خوش‌رنگ‌کننده پوست
  3. مؤثر در بهبود بیماری‌های قلبی، سرطان، تحلیل مغز و اعصاب، خشم، اضطراب و تنش‌های فکری، عفونت‌های ویروسی و همچنین تأخیر آلزایمر
  4. مناسب برای پاکسازی عمومی بدن و مجاری و عروق آن از فضولات
  • هشدارها و موارد احتیاط:

- انگور را تازه نخورید چون انگور تازه، در حالت فتوسنتز و سیکل کربس قراردارد و تولید co2 در آن ادامه دارد و باید پس‌از گذشت یک‌روز از زمان چیدن، خورده‌شود.
- ساختار ترکیبات میوه انگور، در محیط آب تغییرمی‌کند و مصرف آب، پس‌از انگور بسیارمضر است.
- انگور برای مبتلایان به سرماخوردگی و ترشحات پشت‌حلقی و همچنین افرادی که مشکلات گوارشی چون نفخ و صدای شکم، ریفلاکس و سنگینی معده دارند، زیان‌آور است.
- زیاده‌روی در خوردن انگور، می‌تواند موجب تضعیف مغز استخوان و به‌هم‌خوردن سیستم خون‌سازی شود.

  • مصلح‌ها:

در سردمزاجان، زیره و رازیانه و در گرم‌مزاجان، سکنجبین و غذاهای ترش

خیار

 خیار:

خیار، میوه‌ای از خانواده کدوئیان و دارای طبیعت سردوتر است و با حدود ۹۵٪ آب و ۵٪ املاح، از خوردنی‌های مناسب فصول گرم سال، به‌ویژه تابستان است. خیار خوب، نوع بوته‌ای است؛ خیار درختی از میوه‌هایی است که سمّ را به‌خوبی در خود نگه‌می‌دارد و باید حتما پوست‌گرفته‌شود. از نظر قدما، هرچه خیار بزرگ‌تر و دانه‌دارتر باشد، اثر درمانی بهتری پیدامی‌کند (خیار سالادی). بهترین قسمت خیار، مغز آن است که تخم‌ها قرارگرفته و این تخم‌ها حاوی اسیدهای چرب خیلی‌خوبی است.

  • خواص و فواید:
  1. آبرسانی و رفع التهاب و حرارت پوست‌های خشک، به‌ویژه در افراد گرم‌مزاج و ساکنان مناطق گرم‌وخشک، با قراردادن برش‌های نازک خیار روی پوست
  2. کاهش تشنگی و تقویت معده و کبد گرم به‌صورت خوراکی یا رنده‌شده در شربت‌ها
  3. کاهش بوی بد بدن، به‌ویژه در افراد مضطرب، تحریک‌پذیر و حساس به بو، به‌صورت رنده‌شده و موضعی
  4. کاهش پف چشم‌ها با قراردادن برش‌های خیار روی پلک‌ها
  5. تلخی ته خیار به‌خاطر وجود ساختارهایی به نام «کوکوربیتاسین» است که مواد ضدسرطان هستند. پس بهتر است ته خیار هم خورده‌شود.
  • هشدارها و موارد احتیاط:

- خیار، نفاخ، دیرهضم و گاهی محرک‌ تب‌های مزمن است.

انجیر

انجیر:

انجیر تازه از میوه‌هایی است که حکما آن را بسیار به غذای مطلق نزدیک می‌دانستند، بدین‌مفهوم که از خوردن انجیر تازه، خون خوبی با کیفیت معتدل پدیدمی‌آید.

  • خواص و فواید:
  1. تنها خوردنی مفید برای درمان انواع گوناگون و متعدد یبوست، بدون عارضۀ جانبی مانند ناسازگاری مزاجی، وابستگی، تحریک شدید روده، گشادی کولون، دل‌پیچه، استفراغ و... که در دوران بارداری یا شیردهی هم منع مصرف ندارد. در فصولی که انجیر تازه در دسترس نیست، می‌توان از انجیر خشک خیسانده در آب و گلاب بهره‌جست.
  2. خون‌ساز و مقوی عمومی بدن، به‌ویژه در مبتلایان به کم‌خونی یا کسانی که در دورۀ نقاهت بیماری هستند.
  3. کمک به اصلاح وزن: افراد لاغر باید تعدادی انجیر را به‌عنوان یک میان‌وعدۀ اضافه میل‌کنند و افراد چاق، آن را به‌عنوان یک وعدۀ غذا (ترجیحاً صبحانه) بخورند. 
  • هشدارها و موارد احتیاط:

- انجیر تازه و انجیر خشک، در برخی ویژگی‌ها کاملاً مخالف هم هستند: انجیر خشک، دافع فضولات به پوست است (و ممکن است جوش‌های پوستی را تشدیدکند) ولی انجیر تازه چنین نیست؛ انجیر تازه، کاهنده تشنگی است ولی انجیر خشک، عطش‌آور است؛ انجیر تازه زود از معده خارج‌می‌شود ولی انجیر خشک، سنگین است.

کاهو رسمی

کاهو:

برگ و ساق کاهو به‌عنوان غذای دوایی شناخته‌می‌شود؛ یعنی کاهو، هم غذائیت دارد و از آن، اخلاط چهارگانه به‌ویژه خلط خون ساخته‌می‌شود، و هم می‌تواند موجب تغییرات مزاجی در مصرف‌کننده شود.
کاهو، با طبیعت کمی سردوتر خود، یکی از بهترین سبزی‌ها است. کاهویی خوب است که برگ و ساقه آن نازک و سطح آن چرب باشد و تلخ نباشد.

  • خواص و فواید:
  1. کاهنده حرارت و تعدیل‌کنندۀ خشکی اخلاط بدن
  2. کاهنده تشنگی و التهاب ناشی از مواجهه با گرما (به‌ویژه در مصرف با سکنجبین ساده یا نعنایی)
  3. خواب‌آور طبیعی (به‌ویژه ساق و انتهای شیره‌دار برگ‌های آن)
  4. ضدیبوست و افزاینده ادرار
  5. تولیدکننده خون طبیعی رقیق و مناسب برای کاهش غلظت خون ناشی‌از مصرف زیاد گوشت قرمز و همچنین غلظت خون افراد مبتلابه سوءمزاج سوداوی. برای این هدف، باید کاهو را به‌عنوان یک وعده یا میان‌وعدۀ غذایی (مثلاً به‌صورت سالادی همراه هویج رنده‌شده با مقدار اندکی آب نارنج) مصرف‌کرد.
  6. کاهنده سرفه‌های ناشی از گرمی و خشکی
  7. مسکّن درد سینه و افزاینده شیر مادر به‌شکل پخته یا بخارپز
  8. اشتها‌آور در مصرف با سرکه یا سکنجبین
  • هشدارها و موارد احتیاط:

- زیاده‌روی در مصرف کاهو، موجب کدورت حواس، کاهش حافظه و کندفهمی، ضعف بینایی و تولید نفخ می‌شود، میل جنسی را کاهش‌می‌دهد و برای بیماری‌های ریوی مضرّ است.
- کسانی که دچار افزایش سردی و تری در معده و کبد هستند، باید کاهو را با احتیاط مصرف‌کنند.

  • مصلح‌ها:

نعنا، کرفس و زیره

زردآلو

زردآلو:

طبیعت زردآلو، سردوتر است و اگر خوب شیرین شود، گرم‌وتر.

  • خواص و فواید:
  1. شیرین آن، ملیّن طبع و مناسب حال گرم‌مزاجان و باعث رفع بدبویی دهان
  2. آشامیدن آب زردآلوی ملس پخته یا خیسانده خشک آن، دافع صفرا و ملیّن طبع و مسکّن تشنگی و حرارت خون و صفرا و التهاب معده
  3. دارای ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و ضدمیکروبی، کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم، سدیم، گوگرد، منیزیوم، کلر، مس، ویتامین‌های آ، ب1، ب2 و سی و اسیدفولیک
  4. مفید در درمان و کاهش علائم لکه‌های پوستی، سردرد و دردهای مفصلی
  5. تخم زردآلو، افزاینده میل جنسی (ولی بدهضم است و می‌توان آن را با بریان‌کردن و نمک‌زدن اصلاح‌کرد.)
  • هشدارها و موارد احتیاط:

- مصرف دانه‌های تلخ زردآلو، به دلیل داشتن آمیگدالین، می‌تواند سبب بروز مسمومیت شود.
- زردآلو در معده‌های ضعیف، به‌سرعت متعفن و فاسد می‌شود، نفاخ است و موجب آروغ ترش و تب‌های عفونی می‌شود.
- از میوه‌هایی است که سم را زیاد در خود نگه‌می‌دارد و باعث بسیاری از مشکلات گوارشی، به‌ویژه در کودکان و در فصل بهار می‌شود.
- خوردن آب پس‌از آن، به‌ویژه آب سرد، یا خوردن آن پس‌از غذای هضم‌نشده به‌ویژه غذای غلیظ کندهضم، به‌شدت مضر است.
- ناشتا خوردن آن، بسیاربد است و اگر این کار زیاد انجام‌شود، موجب زخم‌های گوارشی خواهدشد.
- زیاده‌روی در خوردن آن را سبب برص (ویتیلیگو) دانسته‌اند؛ چراکه زود فاسد می‌شود و خلط بلغمی تولیدمی‌کند.

  • مصلح‌ها:

زیره سبز، رازیانه، مصطکی، انیسون، نانخواه و جوارش زیره و کندر

تهیه کتاب تابستان تندرستانه

نظرات شما