به افزایش بیش‌ازحد موهای ترمینال با الگوی توزیع مردانه در نواحی حساس به آندروژن (موهای خط وسط، خط ریش، سبیل، موهای سینه یا بین دوپستان، موهای قسمت داخل ران‌ها، بازوها، قسمت بالایی و پایینی پشت که تا ناحیه بین کفلها ادامهمییابد) هیرسوتیسم یا موی زائد میگویند. هیرسوتیسم، روشنترین و معتبرترین شاخص بالینی ازدیاد آندروژن و یک مشخصه مهم سندرم تخمدان پلیکیستیک است. پاسخ واحد پیلوسباسه به آندروژنها سبب‌میشود موهای کُرکی (موهای نازک بی‌رنگ و کوتاه) که به‌طورطبیعی وجوددارند، به موهای ترمینال (موهای خشن، سفت، رنگ‌دار و دراز) تبدیل‌شوند.
محل تولید آندروژن در زنان، قشر غده فوق‌کلیه و تخمدان‌ها، و ماده اولیه آن، کلسترول، پرگننولون و سپس آلدوسترون است.
درنتیجه، هیرسوتیسم حاصل افزایش تولید آندروژن و همچنین افزایش حساسیت پوست به آندروژنها است.
با سایت دکتر رضایی پور همراه باشید...
علل اصلی پرمویی در زنان یا هیرسوتیسم(10علت اصلی)
تخمینزدهمیشود 5 تا 10درصد جمعیت زنان دچار هیرسوتیسم هستند. بااین‌حال، شیوع هیرسوتیسم تاحدودی به روش نمره‌دهی برای تعیین وجود آن بستگی‌دارد. این شیوع، در ایران در مقالات مختلف بین 8/10 تا 4/15درصد و حتی در بعضی موارد تا 22درصد اعلام‌شده‌است. شیوع زیاد این مشکل در کشور ما، بررسی دقیق‌تر و جامع‌تر علل احتمالی و روش‌های پیشگیری و درمان را میطلبد.
در منابع طب ایرانی، عبارت «شَعر» مترادف با «مو» به‌کاررفته‌است. حکما بر این باور بوده‌اند که افزایش میزان موهای بدن، با وجود اخلاط غلیظ و لزج در خون مرتبط است. در منابع طب ایرانی، تولید مو را از بخار دخانى (دودی) گرم و لزج ناشی‌از هضم سوم و چهارم دانسته‌اند. در بعضی کتابهای مرجع نیز مزاج گرم و همچنین مزاج گرم‌و‌خشک را علت رویش موی زیاد و ضخیم در نواحی چانه، ناحیه تناسلی و ران‌های زنان دانسته‌اند. در جای دیگر نیز افزایش گرمی و خشکی مزاج و خون غلیظ سوداوی در بدن را از علل زیادی و ضخامت موهای سیاه بدن زنان عنوانکردهاند. به‌صورت‌کلی از بین علل سوءمزاج عضوی برای هیرسوتیسم، شایعترین موارد استخراج‌شده از کتابهای منبع حکما، سوءمزاج خیلی‌گرم تخمدان و رحم است. تخمدان‌ها یکی از مهم‌ترین مکانهای تولید آندروژن در بدن زنان است. لذا بهنظرمیآید افزایش مفرط حرارت تخمدان‌ها، منجربه افزایش تولید آندروژن آنها میگردد. همچنین ازبین علل عام و مشارکتی، شایعترین آنها سوءمزاج گرم با افزایش خون غلیظ، سوءمزاج مادی سوداوی، افزایش غلظت و لزوجت و مزاج قوی و هاضمه قوی هستند.
همان‌گونه که پیشتر باتوجه به یافتههای منابع طب ایرانی بیان‌شد، محور اصلی بیشتر درمان‌ها در جهت اصلاح غلظت و لزوجت اخلاط است.
تشخیص هیرسوتیسم عمدتاً برپایه شرح‌حال بالینی و معاینه و مشاهده قراردارد.
همان‌طور که میدانیم، تدابیر غذایی و دارویی بر اعمال یداوی مقدم‌اند و پس‌از انجام تدابیر توسط بیمار، درصورت‌نیاز نوبت به اعمال یداوی میرسد که در ادامه برخی از آنها آمدهاند. به‌علاوه فصد و حجامت، پس‌از تلطیف، در بیمار عضلانی و دارای قوت کافی جایز است، نه در فرد ضعیف‌البنیه لاغر تا دچار ضعف نشود. همچنین تلطیف تدابیر غذایی در هفته پیش‌از حجامت و فصد توصیهمیشود. حجامت زیر چانه به کاهش موهای منطقه کمکمیکند.
توصیه‌های خاص بهداشت و پیشگیری:
آب و هوا
از دیدگاه حکمای طب ایرانی، آب‌وهوا نقش مهمی در حفظ سلامت افراد دارد. توصیهمیشود این افراد درصورت‌امکان در مکانهای با آب‌وهوای معتدل سکونت‌داشته‌باشند.
حرکت و سکون
حرکت و ورزش به‌هنگام، باعث ایجاد گرما و نُضج (تعادل قوام مواد) در بدن شده و به‌واسطه آن، هضم و خروج مواد زائد بهتر می‌شود. همچنین استراحت به‌هنگام نیز باعث هضم بهتر غذا و همچنین تجدید قوا می‌شود. هرچند حرکت و ورزش متعادل، برای جلوگیری از تجمع رطوبت و مواد بلغمی در افراد دچار امتلاء و قطع قاعدگی و در نتیجه هیرسوتیسم توصیهمیشود، ولی افراط در آن، باعث کاهش قوت و ایجاد ضعف میگردد.
خواب و بیداری
تعادل در خواب و بیداری، برای حفظ سلامت افراد بسیارمهم است، چراکه منجربه تعادل در حرارت و رطوبت بدن فرد می‌شود. بی‌خوابی مفرط، خود از علل قطع قاعدگی (آمنوره) است که خود از عوامل ایجاد و تشدید هیرسوتیسم است. خواب طولانی نیز باعث سردی بدن و تجمع رطوبت، و بیداری زیاد باعث تحلیل قوا و غلبه خشکی خواهدبود.
احتباس و استفراغ
حفظ مواد صالح و دفع مواد زائد، برای حفظ سلامتی، به‌ویژه در این بیماران، لازم است. هرگونه تحلیل بیش‌ازحد مواد ضروری بدن که به‌واسطه فشارهای روحی، ورزش بیش‌ازحد، بی‌خوابی و... ایجادشود، و نیز هرگونه انباشت مواد دفعی که به‌واسطه بی‌تحرکی، پرخوری، درهم‌خوری و... ایجادشود، مضر است.
اعراض نفسانی
اعراض نفسانی انسان، شامل انواع فشارهای روحی مانند: شادی، هَمّ‌وغم، ترس و خشم است. شیخ‌الرئیس ابن سینا، در کتاب «القانون فی‌الطب»، از اعراض نفسانی به‌عنوان مهم‌ترین علل بیماریهای زنان و ناباروری نام‌می‌برد. دراین‌بین، ترس، مهم‌تر از بقیه برشمرده شده و از مهم‌ترین اعراض نفسانی مسبب ناباروری به‌شمارآمده‌است. در کتاب التصریف، غم طولانی و حُزن شدید، به‌عنوان علل مهم قطع قاعدگی ذکرشده‌است. درصورت وجود تقدم ویا همراهی غم و اندوهی که به‌یکباره بر زن وارد و باعث قطع قاعدگی او شده، هرآنچه که غم را ازبین‌ببرد و باعث فرح و شادی شود، توصیهمیشود. بر کنترل حالات روحی و استرس‌های عصبی، جهت بهبود تعادل هورمونی زنان تأکیدشده‌است؛ لذا روش‌های کاهش استرس مانند تنفس طبی و ماساژها و ورزش‌های ملایم و آرامبخش توصیه‌می‌شوند.
خوردن و آشامیدن تغدیه نقش مهمی در ایجاد سلامتی فرد داشته و منشأ تولید اخلاط است. از دیدگاه طب ایرانی، انتخاب نوع غذا، شیوه خوردن و همراهی غذاها با یکدیگر، نقش مهمی در سلامت یا بیماری افراد دارند.
تدابیر غذایی
باتوجه به تنوع علل و نشانه‌های بیماری، تدابیر غذایی متفاوت هستند. به‌بیان‌کلی در بیماران مبتلابه سوءمزاج، تدبیر به‌ضد، به‌صورت استفاده از غذاهای مولد اخلاط صالح و با کیفیت ضد سوءمزاج مربوطه و پرهیز از غذاهای افزاینده سوءمزاج مدنظر توصیهمیشود. باتوجه به گرمی سوءمزاج‌های مرتبط با این بیماری و وجود اخلاط غلیظ لزج، تدابیر زیر پیشنهاد‌شده‌است:
اگر به‌جز موی زائد هیچ نشانه‌ای در سیکل‌های قاعدگی ندارید، حدود سه تا شش ماه، به اصلاح سبک زندگی، خواب، ورزش و تغذیه بپردازید و اگر نتیجه قابل‌توجهی حاصل‌نشد یا اگر همزمان، مشکلات قاعدگی مانند بی‌نظمی یا حبس قاعدگی دارید، حتما به پزشک متخصص طب ایرانی مراجعه‌نمایید.
لیزر موی زائد در شیردهی ممکنه؟
منعی برای لیزردرمانی موهای زائد در دوران شیردهی ذکرنشده، ولی یادتان‌باشد که این‌گونه اقدامات درمانی بدون اصلاح مزاج و درمان‌های سیستمیک و همچنین اصلاح سبک زندگی، بی‌اثرند یا اثر محدود و کوتاه‌مدت دارند.
منبع: کتاب درمان گام‌به‌گام هیرسوتیسم با طب ایرانی، نویسندگان: کارگروه تدوین راهنمای بالینی در طب ایرانی، انتشارات ترنجان
