شکر، عصاره نیشکر است. شکر سفید از نیشکر سفید و شکر سرخ از نیشکر سرخ به‌دست‌می‌آید.
نبات یا شکر سلیمانی نیز به‌روش بلوری‌سازی از شکر سفید حاصل‌می‌شود و اگر مایع اولیه آن را بسیار تصفیه‌نمایند، محصول را نبات قراری یا سنجری می‌گویند.
در گذشته قند سفید (فانیذ سنجری) نیز از تصفیه زیاد شکر سفید و منعقد و خشک‌کردن آن در قالب‌های مخروطی‌شکل که نوک آنها سوراخ کوچکی برای خروج رطوبت داشت، درست‌می‌شد که محصول نهایی به کله‌قند معروف بود. اما اگر همین‌کار در قالب مستطیل‌شکل انجام‌می‌شد، آن را قلم می‌گفتند.
البته از شکر سرخ نیز پس‌از تصفیه، نبات و قند و ناطف و دیگرچیزها می‌ساخته‌اند که به لذت و لطافت شکر سفید نبوده است.
همچنین طبیعت طبرزد (قند مکرر) و نبات را نزدیک‌به اعتدال نوشته‌اند و ذکرشده که هرچه شکر بیشتر تصفیه‌شود، شیرینی و گرمی آن کمتر و معتدل‌تر می‌گردد و لطیف‌ترین همه اقسام آن، قند مکرر و سپس نبات‌قراری و سپس قند و سپس نبات است.
شکر، ملیّن طبع و حلق و سینه و شُش‌ها و دافع رطوبات آنها، مقوی ارواح و قوا و کبد، محلّل بادهای روده‌ای و مقوی شهوت جنسی و مولّد خون نیکو و مقوی اعصاب و استخوان‌ها و مانع پیری و کاهنده خلط سوداوی و بیماری‌های ناشی‌از آن است. همچنین شکر در تغذیه بیماران زوداثر است و در قالب ترکیب‌های مختلف، در درمان گرفتگی صدا، تسکین قولنج گوارشی و درد ناف، دشواری در ادرارکردن و... مصرف سنتی داشته‌است.
نبات نیز در کاهش بعضی انواع سرفه و خشونت صدا و درد سینه، و با آب گرم برای درمان نزله‌ها و سرفه مفید است. دودکردن شکر و به‌ویژه نبات نیز جهت رفع زکام مؤثر است.
در زمان دل‌پیچه و اسهال بهتر است در مصرف شکر احتیاط‌شود. زیاده‌روی در مصرف شکر، در تَر مزاجان موجب افزایش بلغم نامناسب و سردرد می‌شود.
شکر امروز ما، حاصل تصفیه مکرر عصاره نیشکر طی چندین‌مرحله و با افزودن و سپس زدودن مواد شیمیایی مختلف است. یکی از موارد احتیاط در مصرف شکر را باید مربوط به رعایت‌نکردن استانداردهای لازم در حذف کامل برخی از این مواد شیمیایی دانست.
از سوی دیگر باید توجه‌کرد که متأسفانه ذائقه بشر امروز عادت عجیب و تمایل زیادی به چاشنی‌ها، به‌ویژه شیرینی پیداکرده‌است و بخش بزرگی از خوردنی‌های روزانه، دارای شیرین‌کننده‌هایی بر پایه شکر صنعتی هستند. یعنی آنچه در فواید شکر «خوب» گفته شد، درست است اما مجوزی برای مصرف بیش‌ازحد و مکرر آن نیست چراکه هم با کالری بالایی که دارد، بدن را دچار اشکالاتی از جمله چاقی می‌کند و هم با اشباع بدن از شکل ذخیره‌ای قندها، ناگزیر به چربی تبدیل‌می‌شود که یکی‌از عوارض آن می‌تواند افزایش کلسترول و کبدچرب باشد. ازسوی‌دیگر، مصرف زیاد شکر می‌تواند منجر به مقاومت سلول‌ها در برابر انسولین شود که فرد را مستعد ابتلابه دیابت می‌نماید و گفته‌اند که شاید افزایش مداوم سطح انسولین در خون، یکی‌از عوامل خطر ابتلابه سرطان باشد.
برپایه آنچه گفته‌شد، معتقدم اطلاق «سمّ سفید» به شکر (و همچنین نمک) بدون‌توجه به اشکالات جدی و بنیادین در سبک زندگی بشر امروز (اختلال الگوی خواب، دوری‌از ورزش و فعالیت منظم بدنی، سبک نادرست تغذیه، آلودگی‌های محیطی و هوا، آزردگی‌های طولانی و جدّی روحی و روانی و...)، ساده‌انگارانه، عوام‌فریبانه و دست‌کم، پاک‌کردن صورت‌مسأله است و لازم است دانش پزشکی، با ورود جدی و فعال و به‌دور از شعارزدگی، به‌عرصه بهداشت و پیشگیری و اصلاح سبک زندگی، از تهی‌کردن زندگی از مزه‌های رنگارنگ و دل‌خواه بپرهیزد.
با رعایت اعتدال و میانه‌روی، می‌توانیم زندگی رنگارنگ و خوش‌مزه‌ای داشته‌باشیم.
در منابع طب ایرانی، شکر سفید را گرم و خشک، و شکر سرخ را کمی گرم‌تر و خشک‌تر دانسته‌اند و گفته‌اند طبیعت قند، گرم و تر است.
—دکتر ناصر رضایی پور
متخصص طب ایرانی