انار با نام علمی Punica granatum از میوه‌های خوب و ارزشمندی است که به لطف خداوند، ارقام مختلف آن در مناطق زیادی از ایران عزیز (دست‌کم سیزده استان کشور) وجوددارد و کاشت و برداشت می‌شود. در طرح‌های پژوهشی مختلف، حدود ۷۶۰ ژنوتیپ مختلف از این میوه شناخته‌شده و از ارقام معروف آن، می‌توان به تبریزی، آقا محمدعلی، آلک پاییزی، آلک ترش و آلک شیرین پاکستان، اردستانی، آلک قمی، سفید جنگلی، شاهوار، بی‌دانه، ساوه، آب‌دندان، سفید یزدی، ملس سیاه و... اشاره‌کرد. بهترین انار، انار باغی رسیده بزرگ‌دانه شیرین و شاداب است.
از نگاه طب ایرانی، طبیعت انار مَلس، نزدیک‌به اعتدال؛ انار ترش، سردوخشک؛ و انار شیرین، سردوتر است و هرچه شیرین‌تر باشد، از این سردی، کم و به اعتدال نزدیک می‌شود. بخشی از انار که ما می‌خوریم، درواقع پوشش بذر آن است. بهترین زمان خوردن انار، یک‌ساعت پس‌از وعده غذایی است که هم به هضم بهتر غذا کمک‌می‌کند و هم نفخ آن خیلی‌زود برطرف‌می‌شود.
- باید از نوشیدن آب، پس‌از خوردن انار و همچنین مخلوط‌شدن آب انار یا رب‌انار با آب خودداری‌کرد. بهتر است از چاشنی‌های اناری، در مراحل آخر پخت که غذا جاافتاده و وارد مرحله روغنی شده، یا هنگام خوردن غذا استفاده‌شود. - زیاده‌روی در خوردن انار شیرین، موجب سستی بافت معده و ضعف هضم می‌شود. - زیاده‌روی در خوردن انار ترش (به‌ویژه ناشتا)، باعث موارد زیر می‌گردد:
انار شیرین و رب آن، برای کاهش خشکی‌ها در سوءمزاج سوداوی مفید است ولی انار ترش و آب و رب آن، منع مصرف جدی دارد.
- پیه و پره‌های انار، که تلخی و قبض دارند، به تدبیر طبیعت، بهترین مصلح انار هستند. دانه‌های انار را با پره‌های میان آنها میل‌کنید. در برخی روایات بزرگان دین نیز به اثر دباغی‌کننده (Astringent) و مقوی هضم پیه و پرده‌های انار در معده اشاره‌شده‌است. - خوردن دانه‌های انار همراه کمی گلپر، از قدیم در میان ایرانیان مرسوم بوده‌است. - سردمزاجان می‌توانند برای اصلاح عوارض انار، از عسل یا مربای زنجبیل بهره‌بگیرند.
چگونه سردی انار را بگیریم؟ بهتر است دانه‌های انار با کمی‌از پره‌ها و پیه میان دانه‌ها خورده‌شود تا موجب ضعف معده نشود. پیه یا شحم انار (بخش سفید و کمی‌تلخ داخل پوست) و پره‌های آن نیز موجب کاهش چربی خون و تقویت بافت معده می‌شوند. ازاین‌رو خوردن انار با پره‌ها و کمی از پیه آن، می‌تواند از ضعف معده جلوگیری‌کند. پس، افرادی که مبتلا به مشکلات گوارشی چون ضعف معده، به‌ویژه سستی دهانه معده (با علائمی چون ترش‌کردن یا ریفلاکس با آروغ‌های ترش)، سنگینی معده یا فساد هضم مکرر، آزردگی‌های مخاطی یا زخم معده هستند، بهتر است انار را با پیه و پره‌های آن نوش‌جان‌کنند.
چرا انار باعث سردرد می شود؟ انار ملس و به‌ویژه انار ترش، مزاج سرد دارند و زیاده‌روی در مصرف آنها، می‌تواند موجب ایجاد و تشدید سردردهایی که طبیعت سرد دارند، سردردهای ناشی از ضعف مغز و سیستم عصبی و سردردهای گوارشی شوند.
آیا انار قند دارد؟ همه میوه‌ها قند ساده دارند. البته پژوهش‌های جدید نشان‌داده که انار می‌تواند اثر پایین‌آورنده قندخون داشته‌باشد ولی باید توجه‌داشت که انار ترش، قند خون دیابتی‌ها را بالامی‌برد.
چرا وقتی انار می خورم سرگیجه می گیرم؟ خوردن انار (به‌ویژه انار ترش) می‌تواند در افرادی که ضعف دریچه فوقانی معده دارند یا با مصرف انار دچار افت فشار خون می‌شوند، موجب سرگیجه شود.
آیا انار چاق کننده است؟ انار غذائیت چندانی ندارد ولی می‌تواند با اصلاح و افزایش اشتها، به‌ویژه در کودکان، به‌طور غیرمستقیم موجب وزن‌گیری بیشتر شود.
آیا انار باعث یبوست می شود؟ در بعضی افراد، خوردن انار به‌ویژه با دانه‌های آن، موجب یبوست می‌شود. این افراد نباید انار را ناشتا میل‌کنند و بهتر است مصرف آن را به یک‌ساعت پس‌از وعده غذایی موکول‌نمایند.
آیا انار قاعده آور است؟ انار رقیق‌کننده خون است و در بانوانی که به‌علت غلظت یا لزوجت خون (مثلاً سوءمزاج سوداوی) دچار لکه‌بینی پیش‌از قاعدگی، دردهای زیاد قاعدگی تا بازشدن خونریزی و قاعدگی‌های سخت هستند، می‌تواند به بهبود شرایط کمک‌کند.
آیا انار نفاخ است؟ بله، انار، نفّاخ است و به‌همین‌خاطر در افراد گرم‌مزاج، موجب ایجاد نعوظ و تقویت قوای جنسی می‌گردد. توصیه‌می‌شود انار، یک‌ساعت پس‌از وعده غذایی میل‌شود تا به هضم بهتر غذا کمک‌کند و نفخ آن هم زود برطرف‌گردد. افرادی که با خوردن انار، دچار نفخ گوارشی می‌شوند، بهتر است به جای دانه‌های انار، آب انار را میل‌کنند.
آیا انار خون ساز است؟ بله، انار باعث تولید خون کم ولی خوب می‌شود.
و درباره گلنار پارسی به غنچه‌های ناشکفته انار، «گل‌پس» یا «گل‌عقب» می‌گویند و منظور از آن، گلی است که از نظر زمان شکوفاشدن، نسبت‌به گل اصلی، پس‌افتاده یا عقب مانده‌است و ناشکفته و نابارآور است. در طبیعت، ممکن است روی هر گلآذین درختچه انار، یک یا چند «گل‌پس» در کنار گلنار درشت و پُربرگ دیده‌شود. گلنار پارسی و دو «گل‌پس» در دو سوی آن، همانندی بسیار دارد به آنچه در کتیبه‌های به‌جامانده از ایران باستان، در دست خشایارشاه است؛ چیزی که بسیاری به‌اشتباه آن را «نیلوفر» دانسته‌اند. گلنار پارسی، که از نوع خاصی از انار به‌دست‌می‌آید و رستنگاه اصلی آن، خراسان جنوبی (بیرجند) است، برای برخی خونریزی‌های گوارشی و لکه‌بینی زنان بسیارمفید است و در درمان دیابت هم مؤثر می‌باشد.
چرا در شب یلدا، انار می‌خوریم؟ برای پیدا‌کردن ریشه‌های جادویی شب یلدا، باید در این مراسم به عناصری که با باروری و برکت ارتباط دارند، توجه‌کرد. یکی‌از این عناصر، خوردن انار و هندوانه در شب یلدا است. میوه انار، به‌خاطر دانه‌های زیادی که دارد، مظهر باروری و زایندگی است. بنابراین خوردن انار، نوعی جادوی سرایتی است تا از این‌راه، نیروی باروری و زایندگی از انار به انسان منتقل‌شود. در عصر جادو، بومیان ایران معتقد بودند که روح باروری و برکت، در درختان گوناگون ازجمله درخت انار زندگی‌می‌کند. این روح درختی، بعدها، یعنی در سپیده‌دم عصر مذهب، به‌صورت آناهیتا، ایزدبانوی باروری و برکت، از زمین به آسمان رفت. ازآن‌پس، مردم برای باروری و برکت، به درگاه ایزد آناهیتا ندبه و زاری می‌کردند و از این ایزد آسمانی، طلب نعمت و فراوانی می‌نمودند. آئین خوردن انار در شب یلدا، بازمانده سنت‌های قدیمی بومیان ایران است که می‌خواستند طبیعت را مقهور اراده تابناک و زمینی خود کنند.
منابع: رضایی‌پور، ناصر. «انار را با پره‌های آن بخورید!». مجله دیده‌بان، شماره 60، آذر 13۹۴. عقیلی علوی خراسانی، محمد حسین مفردات مخزن الادویة تصحیح محمدرضا شمس اردکانی، روجا رحیمی و فاطمه فرجاد مند. تهران: نشر اندیشه قهور با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران ۱۳۸۹. ناصری، محسن؛ رضایی زاده، حسین؛ چوپانی، رسول؛ انوشیروانی، مجید. مروری بر کلیات طب سنتی ایران (ویرایش دوم طرح احیای میراث مکتوب طب سنتی ایران، تهران، نشر شهر ۱۳۸۸. رازی، محمد بن زکریا. منافع الاغذیة و دفع مضارها. ترجمه سید عبدالعلی علوی تلایلی الصحیح فرزانه اداری طرح احیای میراث مکتوب طب سنتی ایران تهران انتشارات المعی ١٣٩١. هروی، یوسف‌بن‌محمد ریاض الادویة. تصحیح سید محمد نظری. طرح احیای میراث مکتوب طب سنتی ایران تهران انتشارات المعی ۱۳۹۱. احمدی، عباس. «چرا در شب یلدا، اثار می‌خوریم؟»
![انار در طب سنتی ایرانی [خواص +موارد احتیاط+طبع]](/Data/Content/ImagesThumb/5688.jpg)
